Thời gian gần đây, vụ sập nhà máy gia công hàng thời trang giá rẻ tại Bangladesh đã khiến cả thế giới phải rúng động trước một thực trạng có thật, đó là sự phát triển ồ ạt của thời trang “mì ăn liền” đang đe dọa trực tiếp tới cuộc sống của chính loài người, mà nạn nhân đầu tiên là người dân tại các nước đang phát triển.

Hàng ngày, bên cạnh tốc độ lũy tiến vũ bão của ngành công nghiệp thời trang thì hàng loạt tình trạng xấu như lượng khí độc trong không khí, rác thải vô tội vạ, lạm dụng lao động trẻ em, bóc lột nhân công với giá rẻ mạt, trang bị an toàn lao động bị bỏ bê… cũng cứ thế song hành theo chiều tỉ lệ thuận. Cộng đồng cư dân tại các nước phương Tây đang tỏ ra e ngại và đặt nhiều hoài nghi về bộ mặt thật đằng sau những trang phục bóng bẩy, lịch lãm “liệu có phải đang nhuốm bằng máu tươi của những sinh linh vô tội?”. Một sự thực khó chấp nhận đó là sự phi nhân đạo có thể đang theo một cách nào đó ẩn sâu trong quá khứ của những thứ bình thường mà chúng ta vẫn sử dụng hàng ngày, thậm chí còn vô cùng yêu thích. Khi biết tội ác trên đã diễn ra như thế nào, nhiều tín đồ thời trang phương Tây đã phải bật khóc!

1. Tính tới thời điểm này, số người chết được thống kê từ vụ nhà máy tại Bangladesh bị sập ngày 24/4 đã lên tới khoảng 1500 người. Hầu hết nạn nhân đều là những người lao động nghèo khổ với mức lương từ việc gia công thời trang chỉ khoảng 45-75 đô la một tháng. Trong khi mỗi chiếc váy do họ sản xuất ra được bán tại Walmart (chuỗi đại siêu thị tại Mỹ) có giá trung bình khoảng 60 - 80 đô, và một ngày mỗi người lao động ở nước thứ 3 phải sản xuất ra khoảng 3 chiếc như thế. Liên tục bị ép số lượng, có những công nhân nữ phải làm liên tục suốt 9 tiếng/ca, 1 ngày 2 ca trong các công xưởng con của nhà máy mẹ vào dịp cao điểm. Họ cặm cụi, gù lưng bên chiếc máy may công nghiệp hoặc miệt mài thùa khuyết không ngơi nghỉ cho tới khi bị vắt kiệt sức để nhận lấy vài đồng bạc “hẻo” nhằm trang trải cho cuộc sống vốn đã quá khốn khó.

Mặc dù đồ do công nhân nghèo sản xuất ra phủ kín khắp các shop thời trang thời thượng song oái oăm thay họ thường xuyên mặc quần áo tuềnh toàng, ăn không đủ no, chỗ ở tạm bợ và nhận được mức lương thuộc hàng thấp nhất thế giới nếu so với những người công nhân tại đất nước khác thuộc cùng ngành nghề. Trong ngành may mặc, công nhân đa phần là phụ nữ. Theo thông tin được công bố, công nhân nữ tại đây không được nhận bất cứ một khoản trợ cấp thai sản nào, thậm chí còn bị ép thôi việc nếu mang thai, vì như vậy sẽ ảnh hưởng tới năng suất lao động. Một người nữ công nhân tại Bangladesh đã chia sẻ với phóng viên về việc chị đã phải “ở lì” trong nhà vệ sinh của xí nghiệp suốt 2 ngày để cầu xin người chủ cho phép tiếp tục được đi làm khi họ phát hiện chị mang bầu được vài tháng. Tuy nhiên sau đó, người phụ nữ trên vẫn bị chủ xưởng bắt nghỉ mà không nhận được bất cứ sự hỗ trợ, đền bù nào.

Công nhân nữ lao động trong điều kiện chật chội, tồi tàn

Người phụ nữ này tranh thủ ăn uống và chăm sóc con sau một ca làm việc 9 tiếng liên tục không nghỉ

Ngoài ra, để tiết kiệm chi phí thuê nhân công, nhiều nhà máy thời trang tại Bangladesh còn sử dụng lao động trẻ em dưới tuổi vị thành niên trái luật.

Trước khi vụ việc kinh hoàng trên xảy ra, vào tháng 6-2012, hàng ngàn công nhân tại khu công nghiệp Ashulia, ngoại ô Dacca, đã biểu tình, phong tỏa các nhà máy để đòi giảm giờ làm, cải thiện điều kiện lao động và quan trọng nhất là nhằm đẩy mức lương từ 45-75 đô lên khoảng 60-90 đô/1 tháng, vẫn còn là con số quá nhỏ so với lợi nhuận khổng lồ mà các hãng thời trang giá rẻ đút túi sau mỗi mùa vụ oanh tạc túi tiền người tiêu dùng. Tuy nhiên, kết quả đoàn biểu tình thu được chỉ là con số 0, thậm chí Aminul Islam- một trong những người đứng đầu Trung tâm đoàn kết công nhân Bangladesh còn bị bắt cóc và tra tấn cho tới chết.

Để tối đa hóa lợi nhuận thu được, các nhà máy thời trang giá rẻ còn lờ đi các điều kiện tối thiểu để người lao động có môi trường lao động được thuận lợi hơn. Công nhân bị ép vào làm tại những nhà máy tồi tàn xập xệ, máy móc rẻ tiền cũ kỹ, năng suất liên tục bị đòi hỏi phải đẩy cao trong khi không hề có chính sách tăng lương cũng như trợ cấp. Và vụ sập tòa nhà Rana Plaza khiến 1.500 công nhân bị tử nạn là đỉnh điểm của tấn bi kịch thời trang giá rẻ mà chính người lao động phải hứng chịu đầu tiên.

Tòa nhà Rana Plaza nằm ở ngoại ô thủ đô Dakca, nơi sử dụng hơn 3000 nhân công may mặc chuyên sản xuất hàng xuất cho hãng Primark của Anh và Mango của Tây Ban Nha. Công nhân trong tòa nhà cho biết đã phát hiện những vết nứt lớn từ đầu tuần nhưng chủ các xưởng may vẫn cố tình phớt lờ và yêu cầu họ phải tiếp tục đi làm nếu không muốn bị đuổi việc. Khi tòa nhà cũ kỹ đổ sập xuống như lâu đài cát, có tới 3.122 người bị đống đổ nát chôn vùi, phần lớn trong số đó là phụ nữ, và rất nhiều nạn nhân còn phải nuôi con nhỏ. Những người may mắn sống sót đã quy kết hành vi ép công nhân làm việc trong tòa nhà xập xệ khi đang có cảnh báo đỏ là “một hành động giết người đáng ghê tởm”. Bên cạnh đó, nhằm tiết kiệm chi phí tối đa, các chủ phân xưởng hàng xuất khẩu thời trang giá rẻ đã chọn khu nhà này, vốn được xây làm nơi để ở hoặc cho các văn phòng chứ không có kết cấu phù hợp với việc sản xuất. Đây có thể là nguyên nhân chính khiến cho sự rung lắc dữ dội của 4 máy phát điện làm nứt gãy kết cấu của tòa nhà có nền tảng không đạt chuẩn.