Từ năm 2011 đến nay, đoàn thanh tra liên ngành của tỉnh đã tiến hành thanh tra tại 30 doanh nghiệp, gồm 2 đơn vị xây dựng, 9 đơn vị sản xuất, 19 đơn vị kinh doanh tổng hợp, trong đó có 4 đơn vị kinh doanh thua lỗ, 2 đơn vị đang hưởng ưu đãi miễn giảm. Qua thanh tra, đã phát hiện gần 3 tỷ đồng các doanh nghiệp báo cáo quyết toán sai, Đoàn thanh tra đã kiến nghị điều chỉnh giảm số lỗ so với quyết toán của đơn vị hơn 1 tỷ đồng, thu hồi cho ngân sách Nhà nước gần 1,6 tỷ đồng.

Qua thanh tra cho thấy, đa số các doanh nghiệp Nhà nước, các doanh nghiệp nhà nước cổ phần hoá đều thực hiện tốt pháp luật lao động, còn các doanh nghiệp tư nhân, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài thì hầu hết chưa thực hiện tốt các quy định đối với người lao động. Trong đó sai phạm lớn nhất của các doanh nghiệp là thực hiện không đúng chế độ BHXH, BHYT. Theo quy định, người lao động làm việc và hưởng lương liên tục 3 tháng trở lên thì thuộc diện bắt buộc tham gia BHXH, BHYT nhưng trong thực tế, nhiều doanh nghiệp tránh né việc đóng bảo hiểm cho người lao động bằng cách đưa vào diện "lao động thời vụ", từ đó dẫn đến việc doanh nghiệp ký hợp đồng lao động không đúng đối tượng. Lao động trong diện phải ký hợp đồng lao động có thời hạn bị đẩy xuống ký hợp đồng thời vụ, cứ hết 3 tháng lại ký hợp đồng mới. Thậm chí có trường hợp người lao động đã được ký hợp đồng lao động dài hạn, hằng tháng vẫn bị trừ 6% tiền lương để đóng các loại bảo hiểm (gồm 5% BHXH và 1% BHYT) nhưng trong thực tế doanh nghiệp không đóng 17% thuộc trách nhiệm theo quy định. Về thực hiện nghĩa vụ nộp thuế, đoàn thanh tra đã phát hiện các sai phạm chủ yếu là việc thực hiện Luật Thuế giá trị gia tăng (GTGT). Hầu hết các doanh nghiệp lĩnh vực xây dựng đều kê khai thiếu thuế GTGT đầu ra, áp dụng không đúng thuế suất thuế GTGT; thanh lý hàng phế liệu, hàng tồn kho không viết hóa đơn, kê khai thuế GTGT đầu ra, kê khai khấu trừ thuế GTGT đầu vào; nhiều doanh nghiệp lại kê khai trùng hóa đơn thuế GTGT; hóa đơn đã kê khai nhưng bên bán hủy, thu lại, cấp hóa đơn khác thay thế doanh nghiệp vẫn tiếp tục kê khai khấu trừ đối với hóa đơn cấp lại mà không kê khai điều chỉnh giảm thuế GTGT đầu vào đối với hóa đơn hủy; kê khai khấu trừ thuế đối với các hóa đơn không có mã số thuế; sai mã số thuế; hóa đơn sửa chữa, tẩy xóa; kê khai thuế GTGT đầu vào đối với hóa đơn GTGT đầu vào từng lần, có tổng giá trị thanh toán trên 20 triệu đồng và hóa đơn mua hàng của cùng một nhà cung cấp, mua nhiều lần trong cùng một ngày, có tổng giá trị trên 20 triệu đồng nhưng thanh toán bằng tiền mặt…

Cty CP May Nam Định (KCN Hòa Xá), thực hiện tốt pháp luật lao động.

Trong các sai phạm về doanh thu, Thanh tra tỉnh đã phát hiện các doanh nghiệp thường có hành vi gian lận, giấu doanh thu giảm lợi nhuận bằng các hình thức như: không kê khai hàng hóa mua vào để trốn doanh thu đầu ra; thực hiện mua và xuất bán trực tiếp cho người mua hàng hưởng chênh lệch; doanh nghiệp ghi thẳng tên hóa đơn người mua hàng trực tiếp, không qua doanh nghiệp... Tại các doanh nghiệp kinh doanh nhà hàng ăn uống, dịch vụ khách sạn, dịch vụ vận tải, hoạt động xây dựng cơ bản, kinh doanh vật liệu xây dựng, chế biến lâm sản, thủy, hải sản, điện tử - điện lạnh, hàng trang trí nội thất..., đoàn thanh tra đã phát hiện nhiều đơn vị không xuất hóa đơn và kê khai doanh thu phát sinh theo quy định; cung cấp hàng hóa dịch vụ nhưng mua, sử dụng hóa đơn của đơn vị khác giao cho khách hàng và không kê khai nộp thuế; kê khai doanh thu thấp hơn thực tế thanh toán, nhất là các trường hợp cung cấp hàng hóa dịch vụ cho các cá nhân, hộ gia đình; nhượng bán, trao đổi vật tư không ghi nhận doanh thu hoặc hạch toán giảm chi phí sản xuất...

Trong chi phí và thuế thu nhập, đoàn thanh tra đã xác định các sai phạm chủ yếu như: xác định không đúng chi phí được trừ khi tính thuế thu nhập doanh nghiệp, trong đó chi phí khấu hao tài sản trích không đúng quy định, việc xác định nguyên giá tài sản cố định không chính xác; thời gian sử dụng tài sản cố định không áp theo đúng khung thời gian quy định; kinh doanh thua lỗ nhưng vẫn tính khấu hao nhanh; trích khấu hao đối với tài sản cố định không được quản lý, theo dõi, hạch toán trong sổ sách kế toán của đơn vị. Trong quá trình sản xuất đơn vị dùng nguyên vật liệu vượt mức tiêu hao do chính đơn vị xây dựng và thông báo với cơ quan quản lý thuế trực tiếp nhưng không có điều chỉnh bổ sung mà vẫn hạch toán vào chi phí sản xuất cả phần nguyên vật liệu xuất dùng vượt định mức; nhiều khoản chi phí không có hóa đơn, chứng từ theo quy định; thanh toán 2 lần cho cùng một khoản chi phí...

Trong hạch toán thu nhập chịu thuế, các sai phạm thể hiện ở việc: thời điểm xác định doanh thu không chính xác; không hạch toán các khoản thu nhập khác từ lãi tiền gửi, các khoản tiền thưởng, khuyến mại. Thanh tra việc thực hiện chính sách ưu đãi về thuế, cụ thể là chính sách giảm 30% thuế thu nhập doanh nghiệp phải nộp năm 2011 đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ, một số doanh nghiệp không hạch toán riêng thu nhập được miễn giảm thuế thu nhập doanh nghiệp mà gộp chung vào thu nhập chịu thuế để hưởng chính sách giảm thuế thu nhập doanh nghiệp. Lợi dụng một số chính sách quản lý chưa đồng bộ, doanh nghiệp đã kê khai khống các chi phí phát sinh ngoài dự toán, vượt định mức thiết kế kỹ thuật với giá trị lớn nhằm khấu trừ thuế GTGT đầu vào và tăng chi phí, làm giảm thu nhập chịu thuế, giảm mức thuế phải nộp.

Không chỉ phát hiện sai phạm của các doanh nghiệp để kịp thời chấn chỉnh, khắc phục, hạn chế thiệt hại cho Nhà nước, qua thực tiễn thanh tra việc thực hiện chính sách pháp luật của các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh còn rút kinh nghiệm cho công tác thanh tra là: Tùy theo từng loại hình doanh nghiệp để có phương pháp và lựa chọn nội dung kiểm tra để bảo đảm hiệu quả nhất. Cụ thể, đối với doanh nghiệp xây dựng, tập trung kiểm tra các hợp đồng kinh tế đã ký kết, khối lượng công việc đã nghiệm thu, thanh toán, đã viết hóa đơn và hạch toán doanh thu. Đối với doanh nghiệp kinh doanh thương mại, tập trung kiểm tra giá vốn của một số sản phẩm chính, các chi phí; các khoản khuyến mại, hỗ trợ tiếp thị, chiết khấu... mà doanh nghiệp được nhận từ các nhà cung cấp thông tin qua các chương trình khuyến mại, tính hợp pháp của các hóa đơn đầu vào. Đối với doanh nghiệp sản xuất, tập trung kiểm tra định mức nguyên vật liệu tiêu hao và các chi phí để tính giá thành sản phẩm; trích khấu hao tài sản cố định./.